Phải hiểu học sinh đang cần gì ở nhà trường và gia đình
Học sinh (HS) đang cần một hướng đi phù hợp với năng lực sau tốt nghiệp THPT để hòa nhập với cuộc sống, với thị trường lao động vốn phong phú và phức tạp hiện nay.
Các em cũng cần những định hướng, những tư vấn hợp lý của thầy cô giáo và gia đình để không lúng túng trong việc chọn trường, chọn ngành, chọn nghề phù hợp.
Nói cách khác, sau tốt nghiệp THPT, các em chọn được nghề gì, chọn tham gia tuyển sinh vào trường nào để tiếp tục có nhiều thuận lợi học cao hơn
Hướng học, hướng nghiệp phải hướng đến những mục tiêu nào?
Thứ nhất: Phải hướng đến nguyên tắc: Không có người bất tài, chỉ có những người không tìm ra đúng sở trường của mình, công tác giáo dục hướng nghiệp là một quá trình tư vấn, định hướng cho học sinh lựa chọn nghành nghề thích ứng với sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương và đất nước.
Thứ hai: Mỗi trường phải xác định được tiêu chí phân luồng HS lớp 12 sau tốt nghiệp THPT. Ví dụ, chỉ tiêu phấn đấu của Trường Nguyễn Khuyến năm học 2014-2015 phấn đấu đạt khoảng 95% trong tổng số HS tốt nghiệp THPT được đào tạo nghề ở các bậc ĐH-CĐ, THCN; 05% HS theo nghề truyền thống, nghề PT hoặc vừa làm vừa học...
Thứ ba: Phải hướng đến yêu cầu công tác hướng học, hướng nghiệp phải được thực hiện đồng bộ qua dạy học các môn văn hóa, qua hoạt động hướng nghiệp và hoạt động ngoại khóa để giúp HS biết lựa chọn hướng học tập và nghề nghiệp tương lai một cách có ý thức, đặc biệt là hướng phân hóa, phân ban trong dạy học giúp HS tự hướng nghiệp cho bản thân trong quá trình học.
Thứ tư: Phải xây dựng được kế hoạch hướng nghiệp và kế hoạch tư vấn hướng học, hướng nghiệp cho HS lớp 12: Mỗi năm học có một kế hoạch, mục tiêu khác nhau phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của HS và quá trình phát triển trong nhận thức về nghề của các em và yêu cầu đòi hỏi của đất nước, của xã hội. Phải coi đó là một trong những nhiệm vụ trong năm học của nhà trường phải thực hiện.
Nguyên tắc chọn nghề
Chỉ cho học sinh các nguyên tắc chọn nghề có cơ sở khoa học: có 3 nguyên tắc chọn nghề cần được tuân thủ.
Nguyên tắc thứ nhất: Tôi thích nghề gì? Không chọn những nghề mà bản thân không yêu thích. Nếu không yêu thích công việc của nghề thì rất dễ bỏ nghề và khó có thể hình thành được lý tưởng nghề nghiệp. Khi ta thích nghề của mình thì cuộc sống mới thanh thoát, quan hệ với đồng nghiệp sẽ cởi mở, tinh thần làm việc sẽ hăng say hơn.
Ví dụ: Em thích làm công việc dạy học nhưng cha mẹ hay bạn bè lại muốn lôi kéo em theo học nghề khác trùng với sở thích của họ hoặc thấy nghề khác dễ kiếm được nhiều tiền hơn thì em phải xét đến mình có hứng thú với những nghề ấy không ?
Nguyên tắc thứ hai: Tôi làm được nghề gì? Không chọn những nghề mà bản thân không đủ điều kiện để dáp ứng yêu cầu của nghề như thế sẽ tránh gặp phải sự thất vọng, tốn kém thời gian và sức lực cho việc theo đuổi nghề nghiệp.
Ví dụ: Dựa trên năng lực học tập và năng khiếu của mình dựa vào phương diện sức khỏe và đặc điểm tâm lý có điểm gì nghề mình muốn chọn không thể chấp nhận được. Như làm nghề lái xe tải mắt phải bình thường nhìn tốt, làm về quản lý phải bình tĩnh, tinh tế, linh hoạt, cẩn trọng, làm nghề thợ cần phải khéo léo, tư duy kỹ thuật tốt có tinh thần trách nhiệm và kỷ luật cao….
Nguyên tắc thứ ba: Tôi cần làm nghề gì? Không chọn những nghề nằm ngoài kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương nói riêng và của đất nước nói chung.
Cần nhớ rằng có nghề mình thích nhưng không làm được, có nghề thì đang rất cần nhân lực, có nghề thì không và luôn có những nghề cũ sẽ mất đi, nhiều nghề mới sẽ xuất hiện đó là quy luật vận động không thể tránh được.
Ví dụ: Hướng phát triển kinh tế - xã hội trong kế hoạch nhà nước đưa ngành cơ khí làm chủ lực đủ sức trang bị máy móc thiết bị cho nền kinh tế công nghiệp và sử dụng công nghệ mới trong sản xuất, đa dạng hóa các sản phẩm phục vụ tiêu dùng trong nước và xuất khẩu.
Như vậy các nghề cơ khí hiện nay đang rất cần nguồn nhân lực nhất là thợ cơ khí lành nghề ngoài đội ngũ kỹ sư chuyên môn về kỹ thuật.
Nhận thức càng đầy đủ càng sâu sắc ba nội dung trên, các em có thể điều chỉnh, phát triển hứng thú và năng lực của mỗi cá nhân trên cơ sở có khoa học.